Historia Pawilonu
Międzynarodowa Wystawa Sztuki — La Biennale di Venezia należy do najbardziej prestiżowych wydarzeń artystycznych na świecie. Wystawa organizowana jest co dwa lata, począwszy od roku 1895. Polska uczestniczy w niej od roku 1932. Budowa Pawilonu została sfinansowana przez rząd polski i do dziś jest on jego własnością. W czasie trwającej sześć miesięcy wystawy w pawilonach narodowych na terenie ekspozycyjnym biennale (Giardini i Arsenale) oraz w różnych miejscach w Wenecji prezentowane są projekty z całego świata. W 1999 roku wystawa Katarzyny Kozyry Łaźnia męska w Pawilonie Polskim otrzymała specjalne wyróżnienie.
Na przemian z Międzynarodową Wystawą Sztuki w Wenecji odbywa się Międzynarodowa Wystawa Architektury (od roku 1980), ukazująca najważniejsze światowe dokonania, projekty i koncepcje w tej dziedzinie. Polskie prezentacje w Wenecji były wielokrotnie doceniane przez międzynarodowe Jury, w tym — w 2008 roku — najwyższą nagrodą, czyli Złotym Lwem za wystawę Hotel Polonia. Afterlife of Buildings oraz wyróżnieniem specjalnym w 2012 roku za projekt Making the walls quake as if they were dilating with the secret knowledge of great power.
Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki jest opiekunem Pawilonu Polskiego i organizatorem wystaw na Biennale Sztuki i Biennale Architektury w Wenecji, wybieranych w drodze otwartego konkursu.
Audiodeskrypcja budynku Pawilonu Polskiego w Wenecji
Obiekt: Pawilon Polski na Biennale w Wenecji
Architekt: Brenno Del Giudice
Rok powstania: 1932 rok
Fundator: Rząd II Rzeczpospolitej Polskiej
Opiekun: Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki
Pawilon Polski to monumentalny budynek wystawienniczy, który służy prezentacji wystaw na Biennale Sztuki i Biennale Architektury w Wenecji. Jest częścią modernistycznego kompleksu pięciu pawilonów, zaprojektowanych w jednym ciągu. Usytuowany na wąskiej wysepce Św. Heleny, należy do terenu ekspozycyjnego Giardini della Biennale, czyli z języka włoskiego: ogród Biennale.
Kompleks, do którego należy Pawilon Polski, wzniesiony został w 1932 roku według projektu architekta Brenno Del Giudice. Włoski projektant, łącząc historyzm z modernizmem, wpisał się w nurt oficjalnej architektury faszystowskich Włoch lat 30. XX wieku. Budynek miał manifestować siłę i władzę, choć z pewną dozą elegancji i ukłonu w kierunku tradycji. To przykład architektury, która przemawia językiem ideologii. W przeciwieństwie do większości pawilonów budynek polski, zaprojektowany przez włoskiego architekta, nie reprezentuje stylu narodowego.
Do każdego z pięciu pawilonów prowadzi osobne wejście od frontu. Nie ma wątpliwości, do kogo należą poszczególne części, gdyż przy każdym wejściu wykute zostały napisy w języku włoskim: Polonia, Rumunia, Venezia, Egitto, Yugoslavia. Litery są rzeźbione, trójwymiarowe, zgeometryzowane. Ich monumentalność koresponduje z bryłą budynku. Informacje dopełniają także zawieszone flagi narodowe. Z Pawilonem Polskim sąsiaduje z lewej strony Pawilon miasta Wenecja, umieszczony centralnie w kompleksie, a z prawej Pawilon Rumuński. Wzdłuż budowli rosną wysokie drzewa piniowe rzucające cień na jasne ściany. Przed budynkiem rozciąga się trawa, którą przecina ścieżka z drobnych kamyczków.
Pawilon nie ma okien w elewacji, a jedynie monumentalne sześciometrowe drzwi umieszczone w centralnej części fasady. Smukły otwór drzwiowy zajmuje niemal całą wysokość budynku. Wejście otacza beżowa kamienna rama podkreślająca kształt otworu zwieńczonego łukiem. Drewniane drzwi są rozsuwane i chowają się po obu stronach w ścianie. Podczas trwania wystawy, są zawsze otwarte.
Pawilon Polski to symetryczny budynek na podłużnym planie prostokąta, do którego wchodzi się od strony dłuższego boku. Jak na jednokondygnacyjny budynek, jest bardzo wysoki — ma osiem metrów. Prowadzi do niego sześć schodków rozciągniętych na całą długość kompleksu pawilonów. Od frontu nie widać dachu, a jedynie prostą linię gzymsu i wieńczący fasadę napis „Polonia”. To prosta, zwarta bryła o surowych proporcjach, ale jej statyczność przełamuje fasada. Centralna część z drzwiami jest lekko wysunięta do przodu, a następnie symetrycznie po obu stronach cofa się po linii łuku. Białe, otynkowane lico budynku pozbawione jest detalu, ścianę okala jedynie wąska szara linia gzymsu oraz potężny beżowo-szary kamienny cokół, który łączy się z obramowaniem drzwi.
Wnętrze pawilonu składa się z dwóch części: przedsionka i głównej sali ekspozycyjnej. Przedsionek jest mniejszy, na planie prostokąta. Na jego krótszych bokach, a więc po lewej i prawej stronie od wejścia, znajdują się dwie symetrycznie umieszczone półokrągłe puste nisze.
Sala ekspozycyjna, pierwotnie podzielona na trzy części, teraz jest jedną otwartą przestrzenią. Została zaprojektowana na planie prostokąta ze ściętymi rogami, o wymiarach osiem na dwadzieścia pięć metrów. O pierwotnym podziale przypominają poprzeczne przęsła na suficie. Na białym betonowym stropie leży szklany świetlik z mlecznymi szybami. Choć dach z zewnątrz wydaje się płaski ze względu na równy gzyms, to patrząc od środka można odkryć, że świetliki układają się w dach dwuspadzisty o delikatnym pochyleniu. Nie wystają jednak ponad gzyms, a więc z zewnątrz są niezauważalne. W ciągu dnia naturalne oświetlenie przestrzeni delikatnie rozprasza się na białych ścianach. Podłogę tworzą piaskowe, kwadratowe płytki ceramiczne. Jasne, przestronne i surowe wnętrze przy każdej aranżacji wystawienniczej zyskuje nową odsłonę.
Giardini to park założony przez Napoleona na początku XIX wieku na południowo-wschodnim brzegu Wenecji, miasta położonego na wyspie. Biennale rozpoczęło swoją działalność w 1895 roku. Od tego czasu w Giardini wybudowano dwadzieścia dziewięć pawilonów różnych narodów. Aktualnie niemożliwe jest dostawianie nowych budynków ze względu na charakter miejsca — Giardini jest zamkniętym parkiem, w którym poszczególne obiekty korespondują z bogatą, śródziemnomorską naturą. Pawilon „Polonia” należy do rządu polskiego i pełni funkcje reprezentacyjne. Opiekunem Pawilonu Polskiego i organizatorem wystaw na Biennale Sztuki i Biennale Architektury jest Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki. Wydarzenia organizowane są naprzemienne, a wystawy wybierane są w otwartym konkursie.