Ta strona korzysta z plików cookies. Więcej o naszej polityce prywatności.

projekt graficzny: Krzysztof Pyda Pobierz

Lary i penaty. O budowaniu poczucia bezpieczeństwa w architekturze

Od prapoczątków architektury jedną z jej podstawowych funkcji jest ochrona. Zestaw lęków, które towarzyszą jej mieszkańcom, ewoluował – ludzie nadal poszukują w architekturze schronienia przed zjawiskami atmosferycznymi czy żywiołami, a współcześnie mierzą się również z katastrofą klimatyczną, wojnami czy perspektywą masowych migracji. Czy architektura ma narzędzia do tego, by chronić nas przed przeciwnościami losu? Jakie praktyki związane z budowaniem i użytkowaniem budynków możemy wdrożyć, by zapewnić sobie poczucie bezpieczeństwa?

Wystawa Lary i penaty poszukuje odpowiedzi na te pytania w kultywowanych do dziś przesądach budowlanych. Osadzona w polskiej tradycji, odnosi się do praktyk i rytuałów związanych z zapewnianiem poczucia bezpieczeństwa w architekturze jako zasobu przednowoczesnej, zbiorowej inteligencji. Widzi w nich praktyczną i uniwersalną odpowiedź na lęki, zarówno te zakorzenione od wieków, jak i współczesne. W wysoko stechnicyzowanym świecie prostota i dostępność tych rozwiązań dają potrzebne ludzkiej psychice poczucie sprawczości. Nie oceniając skuteczności tych praktyk, wystawa wskazuje na istotną rolę, jaką pełnią w budowaniu poczucia bezpieczeństwa czy tworzeniu lokalnej wspólnoty. W ten sposób wpisuje się w temat główny Biennale Architektury: Intelligens. Jego kurator Carlo Ratti, definiujący inteligencję przyszłości jako „włączającą, wieloraką, obdarzoną wyobraźnią przekraczającą to, co znamy dziś jako sztuczną inteligencję”, podkreślił w tytule tegorocznej edycji ostatnią sylabę: gens, czyli ludzi.

Ekspozycja stworzona przez interdyscyplinarny zespół – architekta Macieja Siudę, artystów Krzysztofa Maniaka i Katarzynę Przezwańską oraz kuratorkę Aleksandrę Kędziorek – jest oparta na dwóch porządkach: bezpieczeństwa i poczucia bezpieczeństwa. Pierwszy obejmuje rozwiązania wynikające z istniejących przepisów budowlanych, przeciwpożarowych i BHP. Drugi – stosowane w Polsce praktyki i rytuały związane z architekturą, które miały zapewnić pomyślność i chronić przed przeciwnościami losu. Wystawa pokazuje je jako równorzędne i wzajemnie się uzupełniające. Wspólnie pozwalają mieszkańcom poczuć się pewniej w szybko zmieniającej się rzeczywistości.

  • ROK2025
  • KATEGORIA Biennale Architektury
  • EDYCJA19.
  • CZAS TRWANIA10.05-23.11.2025
  • KOMISARZAgnieszka Pindera
  • KURATORAleksandra Kędziorek
  • UCZESTNICY

    Krzysztof Maniak, Katarzyna Przezwańska, Maciej Siuda

  • ZESPÓŁ
    organizator: Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki
    dyrektor Zachęty — Narodowej Galerii Sztuki: Agnieszka Pindera
    biuro Pawilonu Polskiego: Anna Kowalska, Michał Kubiak (zastępca komisarza)
  • PARTNERZY
    Udział Polski w 19. Międzynarodowej Wystawie Architektury w Wenecji finansuje Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej.

    mecenas: ORLEN

    partnerzy wystawy: Instytut Adama Mickiewicza, Paradyż

    współpraca: Instytut Polski w Rzymie

    Pawilon Polski wspiera Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych

    patroni medialni: Autoportret, Architektura & Biznes, ELLE Decoration, LABEL, PAP, Polskie Radio, TVP Kultura, Vogue Polska
    Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
    Orlen
    Instytut Adama Mickiewicza
    Paradyż
    Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych
    Instytut Polski w Rzymie
    Architektura&Biznes
    Autoportret
    ELLE Decoration
    Label
    Polska Agencja Prasowa
    Polskie Radio
    TVP Kultura
    Vogue Polska

Zespół autorski

Aleksandra Kędziorek (ur. 1987) ― historyczka sztuki, kuratorka, redaktorka, absolwentka Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego i Curator­Lab na Konstfack University of Arts, Crafts and Design w Sztokholmie. Pracuje na pograniczu architektury, designu i sztuk wizualnych, za­równo w instytucjach, jak i niezależnie. W swojej praktyce kuratorskiej stara się konfrontować z uwarunkowanymi historycznie i prowokują­cymi do myślenia kontekstami. Wykorzystuje swój warsztat badawczy, by w przeszłości szukać inspiracji i twórczej odpowiedzi na wyzwania współczesności. Ostatnio przedmiotem jej zain­teresowania było wykorzystanie tkanin we wnę­trzach przed upowszechnieniem się elektryczności (wystawa Dom odziany przygotowana z Alicją Bielawską i grupą projektową Centrala na London Design Biennale, 2021) oraz rola roślin wodnych w architekturze modernistycznej (interwencja artystyczna Centrali Nenúfars blancs w Pawi­lonie Miesa van der Rohe w Barcelonie, 2022). Wcześniej koordynowała międzynarodowy projekt badawczy i wystawienniczy dotyczący Oskara i Zofii Hansenów w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie i opiekowała się ich domem letnim w Szuminie (2013–2017).

 

Krzysztof Maniak (ur. 1990) ― absolwent Wydziału Interme­diów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, obro­nił doktorat w 2018 roku, pracuje w Katedrze Zjawisk Sztuki Intermediów na tej uczelni. Jego praktyka artystyczna opiera się na działaniach w krajobrazie ― to najczęściej dyskretne, proste gesty i interakcje z przyrodą. Tworzy podczas wędrówek po lasach, łąkach i wzgórzach w Tucho­wie, gdzie mieszka. Miejsca te są zarówno tłem dla jego działań, jak i materiałem tymczasowych instalacji oraz źródłem rekwizytów używanych w performansach. Laureat m.in.: 14. edycji kon­kursu Artystyczna Podróż Hestii, Grand Prix V Salonu Wiosennego w BWA w Tarnowie, X edy­cji konkursu Spojrzenia w Zachęcie ― Narodowej Galerii Sztuki. Jego prace można było zobaczyć m.in. w: Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warsza­wie, SALT Ulus w Ankarze, BWA w Katowicach, BWA w Tarnowie, Galerii Bielskiej BWA, Galerii Miejskiej BWA Bydgoszcz, BWA Warszawa, ABC Gallery, Galerii Białej w Lublinie, Bałtyckiej Ga­lerii Sztuki Współczesnej, Państwowej Galerii Sztuki w Sopocie, Centrum Sztuki Galeria El w Elblągu, Galerii Sztuki Współczesnej w Opolu, Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MO­CAK, w ramach Kongresu Postartystycznego w Sokołowsku.

 

Katarzyna Przezwańska (ur. 1984) ― absolwentka Wydziału Malar­stwa na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Autorka rzeźb, interwencji architektonicznych, instalacji, obrazów, w których często wykorzy­stuje naturalne materiały: skały, minerały i ro­śliny. W swoich pracach odnosi się do przyrody i do architektury, łącząc oba te obszary w dążeniu do poprawy jakości ludzkiego życia i uczynienia swojej sztuki użyteczną. Inspiruje ją zarówno ar­chitektura wernakularna, jak i klasycy XX wieku oraz fenomeny geologiczne i procesy wegetatywne roślin. Zaprojektowała m.in.: plac zabaw w Lubli­nie i plac dla studentów na terenie Uniwersytetu Warszawskiego, współpracowała przy projekcie państwowej szkoły podstawowej z przedszkolem przy ul. Zaruby w Warszawie (z pracownią Macieja Siudy). Brała udział w wielu wystawach sztuki w instytucjach takich, jak m.in.: Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Zachęta ― Narodowa Galeria Sztuki, Muzeum Narodowe w Warsza­wie, Kunsthalle w Tallinie, Museum Abteiberg w Mönchengladbach, Międzynarodowe Biennale Sztuki Współczesnej w Rydze. Mieszka i pracuje w Warszawie.

 

Maciej Siuda (ur. 1983) ― architekt i projektant, absolwent Wydziału Architektury i Urbanistyki, Politechniki Wrocławskiej. Działa na styku architektury, nauk humanistycznych i sztuki. Interesuje go łączenie badań z praktyką, eksperyment, potencjał współ­pracy, praca na pierwotnych i materialnych na­rzędziach architekta (makieta, rysunek, próbka) w zestawieniu z niematerialnością idei, a także zmiana skali. Tworzy przedmioty, małe obiekty, in­stalacje, wystawy i budynki. Współautor m.in. pol­skiego pawilonu MYCOsystem na XXII Triennale di Milano (2019) i pawilonu Devebere na Biennale Architettura 2012 w Wenecji, badającego powie­trze jako materiał budulcowy. Autor architektury wystawy Spór o odbudowę na 7. festiwalu War­szawa w Budowie (Grand Prix Nagrody Archi­tektonicznej Prezydenta m.st. Warszawy, 2015; nagroda Talking Buildings Down instytutu Sto­refront for Art and Architecture w Nowym Jorku, 2016), a także drewnianej płaskorzeźby w ramach instalacji Polski stół na Expo w Dubaju (2020) i wystawy Formy podstawowe w Chiang Rai pod­czas Biennale Sztuki w Tajlandii (2024). Realiza­cje architektoniczne to m.in.: szkoła podstawowa z przedszkolem w Warszawie (nagroda główna Art in Architecture Festival, 2021), a w ramach kolektywu Balon ― szkoła w Jacmel na Haiti (Ack­nowledgement Holcim Awards w Kolumbii, 2014). Projektował wystawy dla m.in. Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Zachęty ― Narodowej Galerii Sztuki, Muzeum Narodowego w War­szawie, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Muzeum Sztuki w Łodzi, Staatliche Kunstsammlungen Dresden. Obecnie współtwo­rzy wystawę na London Design Biennale 2025.

 

fot. Jacopo Salvi/Archiwum Zachęty